Шарагоўцы таксама беларусы. Што перашкаджае войску перайсьці на беларускую мову?
Спампаваць 31.22 Kb.
|
| У беларускім войску зараз пануе расейская мова. Гэта пры тым, што ўсе афіцэры, камандзіры ў беларускай арміі – тутэйшыя беларусы. Шарагоўцы – таксама беларусы. Што перашкаджае войску перайсьці на беларускую мову? Ці існуе беларуская вайсковая лексыка, тэрміналёгія? Пра гэта ў досьледзе Іны Студзінскай. Першыя беларускія вайсковыя слоўнікі пачалі выдавацца на пачатку 20-х гадоў мінулага стагодзьдзя. У 1920 годзе “Беларуская вайсковая камісія” выдала “Падарунак беларускаму жаўнеру”, які атрымліваў кожны, хто запісаўся ў нацыянальнае войска. Там былі 10 прыказаньняў для беларускага жаўнера, складзеных Зьмітраком Бядулям. Зьявіліся “Вайсковая стылістыка”, “Каманды па-беларуску”, “Практычны беларускі вайсковы слоўнік” М.Байкова і А.Бараноўскага. Выходзілі і падручнікі па вайсковай справе (“Стралкова-тактычная падрыхтоўка кулямётнага аддзяленьня”, “Дзействы асабнай палкавой гарматы”, “Тэорыя і практыка стральбы куляй і шротам”. Апошняе, што было зроблена ў даваенныя гады – “Беларуская краёвая абарона”, дзе ўжо была сыстэма каманд. А потым, З 30-х гадоў і да канца 80-х было зацішша. Але беларускія афіцэры, якія служылі тады яшчэ на неабсяжных прасторах СССР, пачалі задумвацца, што будзе далей, калі беларуская дзяржава атрымае незалежнасьць. Падпалкоўнік Станіслаў Суднік служыў тады ў Казахстане: “Узьнікла пытаньне: калі ў нас будзе сваё войска, як жа камандаваць? “Шагом марш” не скамандуеш, бо “шагом” – слова расейскае, а “марш” – нямецкае. Калі яшчэ “марш” куды ні ішло, то “шаг” – ніяк. Пачалі вывучаць гэту праблему, наколькі яна ў Беларусі разьвязаная. Аказалася, што існавала шэраг кніг, дапаможнікаў на беларускай мове па розных аспэктах вайсковай справы”. Пасьля развалу Савецкага Саюзу, Станіслаў Суднік вярнуўся ў Беларусь і пачаў ствараць “Кароткі расейска-беларускі вайсковы слоўнік”. Да яго далучыўся старшы лейтэнант Сяргей Чыслаў, якія вярнуўся з Забайкальля. Разам пачалі рыхтаваць больш грунтоўнае выданьне, бо не задавальнялі калькі з расейскай мовы. Да таго ж, вайсковая справа таксама разьвіваецца, зьявіліся новыя тэрміны. Стваралі новатворы, да прыкладу, у расейскай мове “Пол-оборота направо, налево” -- “права-скос”, “лева-скос”. Адначасова над расейска-беларускім слоўнікам ішла праца і ў Міністэрстве абароны. Слоўнік выйшаў у 1996 годзе пад рэдакцыяй кандыдата вайсковых навук Уладзімера Язэпчыка і кандыдата філялягічных навук Міколы Крыўко. У 1997 годзе быў выдадзены і грунтоўны слоўнік Судніка і Чыслава, у якім 8 тысяч словаў і словазлучэньняў вайсковай і побытавай лексыкі. Меркаваньне падпалкоўніка запасу, кандыдата вайсковых навук Міколы Статкевіча: “Вайсковая тэрміналёгія створаная, ёсьць нават два варыянты тэрміналёгіі. Пры Казлоўскім і Кебічу ў войску ўжо пачалі вучыць мову і пераходзіць на яе. А потым Лукашэнка пачаў публічна дыстанцыявацца ад беларускай мовы... Усё пытаньне толькі ў волі, каб у войску была беларуская мова”. Праўда, прэтэнзіі адзін да аднаго ёсьць у абодвух творчых калектываў. 43% словаў і словазлучэньняў ў слоўніках адрозьніваюцца. Да таго ж, у слоўніку Судніка і Чыслава ёсьць сыстэма вайсковых шыхтовых і пазашыхтовых каманд. Гаворыць Станіслаў Суднік. “Мы складалі, абапіраючыся на нармальную, сапраўдную беларускую мову без аглядкі на стэрэатыпы, на традыцыі. У нашым слоўніку няма ніводнага суфікса “уч”, “юч”. Напрыклад “конвоируемый» -- слова, якое па-беларуску немагчыма вымавіць. Новая форма – “падканвойны”, чалавек, які знаходзіцца пад канвоем. Замест трох суфіксаў ужытая прыстаўка і беларускі суфікс “н”, і так па ўсім слоўніку”. Станіслаў Суднік кажа, што бальшыня тэрмінаў, камандаў зь ягонага слоўніка прайшла праверку на практыцы: “Я камандаваў паўтара года дывізіёнам у Мастах і Росі. Дывізіён служыць чыста на беларускай мове, усе гэтыя каманды апрабаваныя, усё яны жыцьцяздольныя, усе яны зразумелыя, усе яны выконваліся і лёгка засвойваліся”. Пазьней зьявіўся і “Шыхтовы статут” (“Строевой устав”). Ішлі напрацоўкі іншых статутаў. Але паступова беларуская мова ў войску зьнікла. Праўда, лінгвісты перакананыя, што лягчэй за ўсё мова можа вярнуцца менавіта ў войска і міліцыю. Па-першае, камандзіры -- даволі адукаваныя людзі, з вышэйшай адукацыяй. Па-другое, там вельмі хутка выконваюцца загады, кажа Станіслаў Суднік: “Паступае каманда пераходзіць на беларускую мову, і лінгвістычны аспэкт практычна гатовы для гэтага. Невялікая праца – і будуць статуты на беларускай мове. На сёньня, калі гаварыць, то за аснову трэба браць наш слоўнік і той слоўнік. Магчыма, мы дзесьці дапусьцілі залішнюю радыкалізацыю, а яны кансэрватызм. І напэўна, каб зараз гэтым займацца, выпрацавалася б штосьці агульнае”. |
Дадаць дакумент у свой блог ці на сайт
Падобныя:
 | Не сакрэт, у беларускім войску зараз пануе расейская мова. Гэта пры тым, што ўсе афіцэры, камандзіры ў беларускай арміі – тутэйшыя... |  | У беларускім войску пануе расейская мова. Гэта пры тым, што І афіцэры І шарагоўцы ў беларускай арміі збольшага беларусы. Што перашкаджае... |
| Якуба Коласа. А чыноўніцкія абяцанні наконт пераводу студэнтаў на беларускую мову навучання пры пэўнай колькасці ахвотных засталіся... | | Гэта вынік панавання рускамоўнага асяроддзя. Але людзі здзіўляюцца, калі чуюць, што я маю вакол сябе беларускамоўнае асяроддзе. Так... |
| Бярыце прыклад з фабрыкі “Камунарка” – практычна ўсе ІХ цукеркі І наборы аздобленыя на дзвюх дзяржаўных мовах – беларускай І рускай.... | | Тэзісы да праграмы А. Мілінкевіча. “Зробім Беларусь сапраўднай Еўропай!” (Праект) |
| У міністэрстве абароны лічаць, што гэта таксама зьяўляецца баявой падрыхтоўкай. А беларускія праваабаронцы цьвердзяць, што ў войску... | | Ва ўмовах беларуска-рускага білінгвізму сітуацыя ўскладняецца тым, што ў блізкароднасных мовах шмат слоў падобных І нават агульных,... |
| Беларускія вайскоўцы выкарыстоўваюцца на цывільных работах на грамадзянскіх аб’ектах. У міністэрстве абароны лічаць, што гэта таксама... | | На форумах парталу Tut byкамэнтуюць выказваньні палітоляга Юр’я Шаўцова пра тое, што ў выпадку ўступленьня Ўкраіны ў нато беларусы... |